Ziekte van Pelizaeus-Merzbacher
Bij de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher raken de hersenen beschadigd. De oorzaak is een afwijking in een gen. De klachten en de ernst van de klachten kan van persoon tot persoon verschillen. Meestal worden de klachten in de loop van de tijd langzaam erger. Vooral jongens en mannen hebben deze ziekte, maar soms hebben meisjes en vrouwen milde klachten.
De ziekte van Pelizaeus-Merzbacher kan op verschillende leeftijden beginnen. Meestal beginnen de klachten enkele maanden na de geboorte. Maar iemand kan vanaf de geboorte klachten hebben, of pas (veel) later.
Baby’s met klachten vanaf de geboorte, hebben moeite met drinken. Soms voelen ze slap aan. Vaak groeien ze niet goed in de lengte en worden niet goed zwaarder in gewicht. Ze kunnen last hebben van wiebelende ogen (nystagmus). Soms hebben ze epilepsie. Kinderen kunnen veel problemen hebben met het op elkaar afstemmen van hun bewegingen (coördinatie) en met hun evenwicht. In de loop van de tijd worden hun spieren stijf (spasticiteit). Meestal leren kinderen niet lopen en vaak kunnen ze hun armen niet goed gebruiken. Ze kunnen moeite hebben met praten, maar begrijpen vaak wel wat er tegen hen gezegd wordt. Vaak overlijden deze kinderen in de vroege kinderjaren.
De klachten kunnen ook enkele maanden na de geboorte beginnen. Ook die kinderen hebben last van slappe spieren. Ook hebben ze meestal wiebelende ogen (nystagmus). Ze zijn vaak later met het leren bewegen, zoals lopen en het pakken van dingen. Sommige kinderen kunnen lopen met hulp. Bij mensen bij wie de ziekte enkele maanden na de geboorte begonnen is, gaat de ontwikkeling door tot ongeveer volwassen leeftijd. Maar daarna verleert iemand de dingen die hij of zij eerder wel kon. De spieren worden dan vaak stijf (spasticiteit). Mensen krijgen problemen met het op elkaar afstemmen van bewegingen (coördinatie) en hun evenwicht. Ook kunnen het hoofd en de nek gaan trillen. Sommige spieren kunnen in een bepaalde stand blijven staan zonder dat iemand dat wil (dystonie). Hoe oud iemand kan worden, hangt af van de klachten die hij of zij heeft.
Als de eerste klachten beginnen als iemand ouder is dan 10 jaar, dan zijn deze meestal mild.
Er zijn ziektes die lijken op de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher. Soms hebben die ziektes dezelfde erfelijke oorzaak.
Heb je een vraag? erfolijnerfocentrum.nl (subject: Vraag, body: Mail%20ons%20uw%20vraag%3B%20binnen%205%20werkdagen%20ontvangt%20u%20een%20antwoord.%20%0A%0AMijn%20vraag%20is%3A%20%0A) (Mail) ons.
-
Andere namen voor deze ziekte
Pelizaeus-Merzbacher disease
PMD
Aplasia axialis extracorticalis congenita
Extracortical axial aplasia
Familial centrolobal sclerosis
Perinatal sudanophilic leukodystrophy
Syndroom van Pelizaeus-Merzbacher -
Hoe wordt deze ziekte vastgesteld?
Dokters kunnen vaststellen dat iemand de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher gaat als hij of zij de klachten heeft zoals die hierboven staan, samen met onderzoek van de hersenen (MRI) en DNA-onderzoek.
-
Is er behandeling voor deze ziekte?
De ziekte van Pelizaeus-Merzbacher gaat niet over.
Met een behandeling proberen dokters en andere specialisten de klachten minder te maken. Bij problemen met drinken kan een logopedist helpen, maar iemand kan ook voeding door een slangetje (voedingssonde) krijgen. De logopedist kan ook helpen bij het leren praten of leren communiceren met gebaren. De fysiotherapeut kan begeleiden bij het leren bewegen. Tegen de spasticiteit kunnen artsen medicijnen geven. Bij een deel van de kinderen helpen medicijnen tegen epilepsie.
-
Hoe vaak komt het voor?
Dokters denken dat ongeveer 1 op de 200.000 kinderen de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher heeft.
-
Wat is de oorzaak van deze ziekte?
De oorzaak is een afwijking in het PLP1-gen. Dit gen ligt op het X-chromosoom, op de lange (q-) arm, op plek 22.2 (Xq22.2).
De afwijking in dit gen zorgt er voor dat een bepaalde stof die om de zenuwen in de hersenen en het ruggenmerg zit, niet goed gemaakt is. Dat stofje heet myeline (of: witte stof) en zorgt er normaal voor dat prikkels goed kunnen worden doorgegeven van de ene naar de andere zenuw. Bij de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher gaat dit niet goed. Daardoor krijgt iemand schade aan die zenuwen en kunnen de hersenen hun werk minder goed doen.
Sommige mensen met deze ziekte hebben geen afwijking in het PLP1-gen. Bij hen is nog niet duidelijk wat de oorzaak is.
Er zijn ziektes die lijken op de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher. Soms hebben die ziektes dezelfde erfelijke oorzaak.
-
Is deze ziekte erfelijk?
Ja, de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher op X-gebonden manier erfelijk.
Dit betekent dat bijna alleen jongens deze aandoening hebben.
Meisjes en vrouwen die drager zijn, krijgen soms op latere leeftijd milde klachten zoals problemen met lopen doordat hun spieren stijver worden (milde spasticiteit). -
Kinderwens
Heb je kans op (nog) een kind met de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher en wil je een kind? Dan heb je waarschijnlijk verschillende keuzes. Je kunt erover praten met je dokter. Als het nodig is, kan hij of zij je verwijzen naar een erfelijkheidsarts (klinisch geneticus). Een erfelijkheidsarts kan je informatie op maat geven. Het gesprek over de verschillende keuzes kun je voorbereiden.
Wil je misschien embryoselectie (PGT) laten doen? Dan kun je dat met een gynaecoloog of erfelijkheidsarts bespreken. Deze arts kan je verwijzen naar PGT Nederland. De artsen van PGT Nederland kunnen je vertellen of PGT voor jullie mogelijk is.
-
Meer info voor patiënten
- PMD (Pelizaeus-Merzbacher)Informatie van de VKS, ook voor lotgenotencontact
- KinderneurologieInformatie geschreven door een kinderneuroloog
- Huisartsenbrochure Neurodegeneratieve stofwisselingsziekten (2012)Bij deze brochure horen een apart te downloaden:brief voor de huisarts brief voor de patiënt
- MedlinePlus GeneticsInformatie in het Engels
- Pelizeaus-Merzbacher spectrum disorder (GARD)Informatie in het Engels met een overzicht van hoe vaak bepaalde kenmerken voorkomen
- Animatie: What is Pelizaeus-Merzbacher Disease?Engels gesproken en ondertiteld. Uit 2024
-
Meer info voor artsen
- Huisartsenbrochure Neurodegeneratieve stofwisselingsziekten (2012)Bij deze brochure horen een apart te downloaden:brief voor de huisarts brief voor de patiënt
- Orphanet
- OMIM
- PLP1 Disorders (GeneReviews)De ziekte van Pelizaeus-Merzbacher is een PLP1-gerelateerde aandoening.
-
Expertisecentra
- Expertisecentra voor deze aandoening:
-
- Amsterdam UMC Leukodystrofie Centrum
- Amsterdam UMC
- Meibergdreef 9
- 1105 AZ AMSTERDAM
- +31 (0)20 566 9111
- ecza@amsterdamumc.nl
- Orpha.net Expertlink
- De expertisecentra hieronder richten zich op de groep van aandoeningen waar de aandoening onder valt, of op kenmerken die bij de aandoening kunnen horen:
-
- AECO - Amsterdam UMC Expertisecentrum Ontwikkelingsstoornissen
- Kinderpolikliniek Klinische Genetica
- Meibergdreef 9
- 1105 AZ AMSTERDAM
- +31 (0)20 566 8000
- Orpha.net Expertlink
-
- ENCORE - Expertisecentrum Erfelijke Neuro-Cognitieve Ontwikkelingsstoornissen Rotterdam, Erasmus MC
- Afdeling Algemene Kindergeneeskunde
- Dr. Molewaterplein 40
- 3015 GD ROTTERDAM
- +31 (0)10 703 6146
- secretariaatalkg@erasmusmc.nl
- Orpha.net Expertlink
-
- Radboudumc Expertisecentrum voor Aangeboren Ontwikkelingsstoornissen
- Sectie Klinische Genetica
- Geert Grooteplein-Zuid 10
- 6525 GA NIJMEGEN
- +31 (0)24 361 3946
- erfelijkheid@radboudumc.nl
- Orpha.net Expertlink
-
- LUMC-Juliana Kinderziekenhuis-Reinier de Graaf Gasthuis Expertisecentrum voor Zeldzame Aangeboren Afwijkingen en Verstandelijke Beperking
- LUMC - Leids Universitair Medisch Centrum
- Albinusdreef 2
- 2333 ZA LEIDEN
- +31 (0)71 526 9111
- Orpha.net Expertlink
-
- LUMC-Juliana Kinderziekenhuis-Reinier de Graaf Gasthuis Expertisecentrum voor Zeldzame Aangeboren Afwijkingen en Verstandelijke Beperking
- Juliana Kinderziekenhuis
- Els Borst-Eilersplein 275
- 2545 AA DEN HAAG
- +31 (0)70 210 0000
- Orpha.net Expertlink
-
- LUMC-Juliana Kinderziekenhuis-Reinier de Graaf Gasthuis Expertisecentrum voor Zeldzame Aangeboren Afwijkingen en Verstandelijke Beperking
- Reinier de Graaf Gasthuis
- Reinier de Graafweg 5
- 2625 AD DELFT
- +31 (0)15 260 3060
- Orpha.net Expertlink
-
Updatedatum
23 juli 2025